Aristoculuk
Antikçağ Yunan filozofu Aristoteles'in öğretisine dayanan, deneyci ve gerçekçi eğilimleriyle öne çıkan bir düşünce okulu.
Bu okul, Aristoteles'in Öğrencileri tarafından onun felsefesinin yorumlanarak geliştirilmesi şeklinde oluşmuş ve gerek Hıristiyanlar gerekse Müslümanlar arasında felsefe ve ilahiyat alanlarında pek çok taraftar bulmuştur. Aynı zamanda etkileri bakımından görüşleri bir yandan Skolastik okul tarafından bir dogma olarak benimsenirken, diğer yandan modern felsefeye biri olumlu, diğeri olumsuz iki katkıda bulunmuştur. Olumsuz katkısı Aristoteles'in düşüncelerinin Hıristiyanlığın öğrctisiyle birleşmesi sonucunda ortaya çıkan dünya görüşünün Russell'in deyişiyle Batıda serbestçe düşünüp araştırmayı "bukağılaması", dolayısıyla, modern felsefe ve bilimin gelişmeşini engellemesidir. Olumlu katkısı İse özellikle İngiliz deney filozofları tarafından benimsenen bilimsel araştırma ve deney üzerindeki vurgusudur.
Aristoculuk felsefe tarihinde "Peripatosçu-luk (Peripatetizm)", İslâm düşüncesinde ise "MeşşaHik adıyla tanınır. Rivayete göre, Aristoteles felsefe derslerini öğrencileriyle birlikte yürürken anlattığından Aristoteles felsefesi ilk çağdan itibaren "yürüyenler" (Peripatosçu-luk) olarak bilindi ve Aristoculuğun da genel bir adı halini aldı. Aristoteles hocası Pla-ton'un felsefesini ve bazı temel kavramlarını almakla birlikte, ona karşı bir felsefi akım oluşturdu. Platon'un kavram idealizmini reddederek, asıl gerçeğin fertler olduğunu, madde dünyasındaki tek tek nesnelerin gerçek olduklarını ileri sürdü. İdealar (yani kavramlar) bu maddi nesnelerin cins isimleridir. Ayrıca Aristoteles felsefesi bütün bilim alanında düşünceler ileri sürmüştür. Mantık bilimini ilk defa sistemli bir şekle sokma yanında fizik, metafizik, psikoloji, biyoloji, astronomi vb. gİ-bî bir çok alanda eserler vermiştir. Aristoteles'in bu çok yönlü, adeta "ansiklopedist" nitelikli felsefi kendinden sonra bir çok taraftar bulacak, Yunan-Roma felsefelerini etkilemesinden başka, Ortaçağ Hıristiyan Skolastisiz-minde özellikle iman ile aklın, din ile felsefenin uzlaştırılmasmda temel ölçü kabul edilecek, hatta Skolastikte kutsal bir kaynak konumu kazanacaktır. Albertus Mağnus, Thomas d'Aquİne gibi Hıristiyan filozofların felsefelerinin adeta İncil ile birlikte dogması olacaktır.
Aristoculuk içinde Peripatos öğretisini başka felsefe akımlarıyla uzlaştırmak isteyen Aristocular da çıkmıştır. M.S.l. yüzyılda bir Peripatosçu tarafından yazıldığı sanılan Peri Kosmon (Evıvn Üzerine) adlı eserde, Aristoteles'in teiznıiyle Stoa'nın panteizminin birbirine yaklaştırılmak istendiği görülür. Fakat bunun yanında Aristoteles felsefesinin saf bici mine dönmek isteyenler de çıkacaktır ki, bunların başında Aristoteles'in eserlerini bir araya toplamış ve Peripatos okulunun başkanı olan (78-47 yılları arasında) Rodoslu Andronikos bulunmaktadır. Andronikos ile birlikte Aristoteles felsefesi sistematik olarak yayılacak, yorumlanacak ve savunulacaktır. Aynı anlayışı M.S.200 yıllan dolayında Aphodiaslı Alexand-ros temsil edecektir.
Aristoculuk Skolastik felsefenin çöküşü içinde ve Rönesans'ın başlangıcında tekrar yaygınlık kazanır. Rönesans ile başlayan yeni bir hayat anlayışı, kaynak olarak ilk çağa yöneldiğinde Platon'un yanı sıra Aristoteles'i ve öteki bir çok felsefi akımı da önünde bulur. Rönesans dönemi düşünürleri Aristoteles felsefesini incelemeye başlarken, buna kendi ölçüleri dahilinde, yani hümanist bir anlayışla yaklaşırlar. Bu anlayış, İlk Çağ felsefi metinlerini orijinal şekilleriyle ortaya koyup kavramak ister. Dolayısıyla Skolastiğin Aristocu yorum ve açıklamalarını ayıklamayı kendisine görev bilir. Çünkü Hıristiyan Skolastikleri, hatta bir çok Rönesans bilgin ve düşünürleri Aristoculuğu müslüman bilgin ve düşünürlerin ortaya koydukları Aristoteles yorumları ve çevirilerinden tanımışlardı.
Rönesans'ta Aristoteles felsefesiyle uğraşan hümanistlerin başında Theodorus Gaza (Ölm. 1478) isimli Bizanslı bir bilgin bulunmaktadır. Gaza, İtalya'da Aristoteles ile Öğrencisi The-ophrastos'un tabiat konusundaki eserlerini hümanist bir anlayışla yeniden çevirerek bir araştırmacı topluluğu oluşturdu. Bunların arasında, Almanya'dakİ hümanist çalışmalar üzerinde etkisi olacak Rudolf Agricola, Paris (Sor-bonne) üniversitesinin büyük hümanisti Jaqu-es Le Fevre (Jacobus Faber) de bulunuyordu.
Rönesans dönemi Aristocuları olan hümanistlerin yanında İbn Rüşdçüler (Averroeist-ler, Latin İbn Rüşlçülüğü) ve Alexandristler şeklinde açıklama ve yorum bakımından birbirinden farklı iki akım daha ortaya çıktı. İbn Rüşdçüler, İbn Rüşd'ün Aristoteles yorum ve açıklamalarım (mesela Brabant'lı Sİger, Albertus Magnus gibi) esas alırlarken, Alexand-ristler, Antik Çağın son dönem Aristotelcsçisi olan Aphrodİos'lı Alexandros'a bağlı kalıyorlardı. Aristoculuğun bu üç akımı kendi içlerinde de farklılık göstermekle birlikte, temelde birbirleriyle sürekli çatışma halindeydiler. Aristoculuğun Rönesans dönemindeki merkezi Padya ünivcrsilesiydi ve XIV. yüzyıldan bc-rİ bu hüviyetini koruyordu. Bu dönem Aristoculuğun büyük temsilcisi Pİetro Pomponazzi (Pctrus Pomponatius) (1462-1524) olmuştur. Padua, Ferrara, Bologna Üniversitelerinde dersler vermiş olan Pomponazzi, bu dönemde şiddetle tartışılan ruhun ölümsüzlüğü konusunda naturalist materyalist bir görüşü savunur; aklın bulduğu gerçekler ile dinin öğrettiği dogmalar ayrı ayrı doğrulardır. Yani birine göre doğru olabilen, ötekine göre yanlış olabilir anlayışında olan "çifte gerçeklik" öğretisine sığınırsa da, yine de Kilisenin afarozundan kurtulamaz.. Kısacası, Rönesans Aristoculuğu, hangi şekilde olursa olsun temelde Skolastiğin sahip çıkıp yorumladığı Aristotelcs'den farklı bir Aristoteles felsefesini ortaya koyarak savunma amacı taşır.
Aristoteles'in eserleri Abbasiler döneminde başlayan felsefe hareketleri sırasında Arapça'ya da çevrilmiş ve el-Kindi, Farabi, İbn Sina gibi müslüman filozofların açıklama ve yorumlarını da kazanarak Batıya aktarılmış, böylece Aristoteles'in tüm metafiziği Plolinos, StAugustinus ve Froclus'un Platonculuk'un-dan etkilenmiş olan Hıristiyan kültür çevresine girmiş ve önemli tartışmalara neden olmuştur. Ortaya çıkan çeşitli tartışmalar 1277 yılında papalığın bir "günah listesi" yayınlayarak bu dönemin hatalarını mahkum etmesine yol açtı. Yalnız diğer Yunan filozoflarının olduğu gibi, Aristoteles'in eserlerinin de İslam dünyasına Yunanistan kanalıyla değil, İskenderiye kanalıyla girdiği ve orada belli oranda mistik öğelerle donandıktan sonra İslâm dünyasına aktarıldığı gözden uzak tutulmamalıdır. İslâm dünyasında Platon'un "Eflâtun-ı İlâhi", Aristoteles'in de "Muallİm-i Evvel" şeklinde nitelendirilip benimsenmeleri, onların bir dereceye kadar bu doğulu karaktere bürünmclcri dolayısıyla olmuştur.
Sokratik Dönem (Felsefe Terimleri Sözlüğü) (MÖ. 5.YY - 4.YY) Sokrates, doğru yaşamanın ve doğru ile yanlış arasındaki farkı anlaşılması için eleştirel akıl yürütme sistemi geliştirdi. O ve takipçileri Plato ve Aristoteles başlattığı sistemi geliştirdiler.
Peripatetikler (Felsefe Terimleri Sözlüğü) Aristoteles'in yandaş ve öğrencileri.
Klasik Felsefe (Antik Yunan) (Felsefe Terimleri Sözlüğü) Sokrates, Platon, Aristoteles’in düşüncelerinin hâkim olduğu dönemdir.
Helenistik Dönem (Felsefe Terimleri Sözlüğü) (MÖ. 3.YY- MS. 3.YY) Eski Çağ felsefesinin Helenistik veya Post-Aristoteles dönemi Helenistik dünyada geliştirilen birçok farklı düşünce ekolünü kapsar.
Yeni Platonculuk (Felsefe Terimleri Sözlüğü) Platon'dan başka Aristoteles'e stoalılara, Pitagorasçılara da dayanan ayrıca doğu dinlerinden ve Hıristiyanlıktan da etkilenmiş olan, bütün bunları kendi içinde karıştırıp eriten felsefe okulu.
Aristo - Atinalıların Devleti (Felsefe) Aristonun devlet yönetimleri üzerine yazdığı kitaplar serisinin en önemlisi bu kitaptır.
Sofistler (Felsefe Terimleri Sözlüğü) MÖ 5. yüzyılda para karşılığında felsefe öğreten gezgin felsefecilerdir.
İbn Rüşdcülük (Felsefe Terimleri Sözlüğü) 13. yüzyılda latin hristiyan skolastisizmini etkileyen, İbn Rüşd çevirilerinin etrafında şekillenerek etkisini gösteren Aristotelesçi felsefi akım, görüş.
Mantık (Felsefe Terimleri Sözlüğü) Bilginin yapısını inceleyen, doğru ile yanlış arasındaki akıl yürütmenin ayrımını yapan disiplindir.
Diyalektik (Felsefe Terimleri Sözlüğü) Kavramlar arasındaki karşıtlık ilişkisinden yola çıkarak bunu doğruya varan süreçlerin açığa çıkarılmasında bir ilke olarak kullanan düşünme ve araştırma yolu.
Biçimcilik (Felsefe Terimleri Sözlüğü) Biçimi öz'den üstün tutan öğretilerin genel adı.
Aion (Felsefe Terimleri Sözlüğü) İlkçağ Yunan felsefesinde özellikle Parmenides’ten itibaren ebediyet ya da bengilik anlamında kullanılan terim.
90 Dakikada Sokrates - Paul Strathern (Felsefe) Sokrates'in Hayatı ve Öğretileri
Determinizm (Felsefe Terimleri Sözlüğü) Determinizm her olayın kendinden önce gelen bir nedeni olduğu görüşüdür.
Diyalektik Düşünce Tarihi (Felsefe) Diyalektik düşüncenin tarihi, eski Yunan medeniyetinden başlayarak anlatılıyor. Eski Yunan’dan, orta çağdan, klasik Alman düşüncesinden görüşlere yer veriliyor.
Skolastik Felsefe (Felsefe Terimleri Sözlüğü) Orta Çağ düşüncesinde doğrunun zaten mevcut olduğu düşüncesine ve felsefenin okullarda okutularak öğretilmesine dayanan bir yaklaşım sergiler. Bu felsefenin temelinde teoloji vardır ve onu desteklemeye çalışır.
Mantıkçılık (Felsefe Terimleri Sözlüğü) Mantığı felsefenin temeli sayan anlayış.
Ontoloji (Felsefe Terimleri Sözlüğü) Bir bütün olarak varlığı ele alan ve var olanların en temel niteliklerini inceleyen felsefe dalı.
Geçmişten Günümüze Ahlak Felsefeleri (Felsefe) Hangi eylem ve davranışlarımız doğru veya yanlıştır? Ahlaklı ya da ahlaksız olmanın kriterleri nelerdir? Eski Antik Çağ’dan günümüze değin bazı tanınmış filozofların bu sorulara yanıtları.
Mimesis (Felsefe Terimleri Sözlüğü) Taklit; benzetme, örnek alınan şeyi yeniden yapma.
Thomizm (Felsefe Terimleri Sözlüğü) Thomas Aquinas'ın düşüncelerinden ortaya çıkan Ortaçağ skolastik felsefesidir.
Skotizm (Felsefe Terimleri Sözlüğü) 13. Yüzyıl filozof ve ilahiyatçısı John Duns Scotus'tan alıntılanan Ortaçağ felsefesi skolastik felsefesidir.
Ortaçağ Felsefesi (Felsefe Terimleri Sözlüğü) (6.YY - 16.YY) Felsefenin ortaçağ dönemi, Karanlık Çağların entelektüel kuraklığından sonra Batı felsefi düşüncesinin yeşermesini temsil eder.
Hristiyan Felsefesi (Felsefe Terimleri Sözlüğü) Hristiyan inancını Yunan felsefesini kullanarak doğrulama çabasıdır.
Ortaçağ Felsefesi (Felsefe) (6.YY - 16.YY) Felsefenin ortaçağ dönemi, Karanlık Çağların entelektüel kuraklığından sonra Batı felsefi düşüncesinin yeşermesini temsil eder.
İbn-i Sinacılık (Felsefe Terimleri Sözlüğü) 11. yüzyıl Fars filozof olan İbn-i Sina tarafından kurulmuş bir ortaçağ felsefesidir.
Subjektivizm (Felsefe Terimleri Sözlüğü) Nesneyi öznenin dışında ve ondan bağımsız sayan nesnelcilik anlayışına karşı, nesneyi öznenin ürünü sayan anlayıştır.
Stoacılık (Felsefe Terimleri Sözlüğü) Kıbrıs’lı Zenon tarafından kurulan felsefe disiplinidir. Mantık, Metafizik, Etik olmak üzere 3 dala ayrılır.
Roma Dönemi (Felsefe Terimleri Sözlüğü) (MÖ. 1.YY - MS. 5.YY) Genel olarak klasik Yunan geleneğini sürdürür ve genellikle 5. Yüzyılda Roma'nın Düşüşüyle sona erdiği düşünülür.
Antik aydınlanma çağı (Felsefe Terimleri Sözlüğü) Antik Yunan felsefesinin İ.Ö. 5. yüzyılı kapsayan evresi.
İslam Felsefesi (Felsefe Terimleri Sözlüğü) Hristiyan skolastiğine paralel olarak Müslüman inançlarını antik Yunan felsefe ekolleri ile açıklama ve doğrulama çabasıdır.
Antik Çağ Felsefesi (Felsefe Terimleri Sözlüğü) Yunan ve roma felsefeleri
Eleacılık (Felsefe Terimleri Sözlüğü) Salt düşünme ile var olanın niteliklerini türetmeye çalışan Elea'lıların kurduğu öğreti.
Analitik Felsefe (Felsefe Terimleri Sözlüğü) Felsefenin asıl uğraş alanının dil ve dildeki kavramları çözümlemek olduğunu, bu yolla “kafa karışıklığı” yaratan geleneksel felsefe sorunlarının çözülebileceğini savunan felsefe akımı.
Akademia (Felsefe Terimleri Sözlüğü) Platon'un kurduğu felsefe okulunun adıdır.
Idea (Felsefe Terimleri Sözlüğü) Platon'a göre algılarla kavradığımız nesnelerin orijinal formları, örnekleri.
Ana Erdemler (Felsefe Terimleri Sözlüğü) İlkçağ Yunan felsefesinde, özellikle de Platon’un öğretisinde olmazsa olmaz olarak görülen erdemlerdir.
Platonculuk (Felsefe Terimleri Sözlüğü) İdealar dünyası ile gerçek dünya arasındaki karşıtlığa dayanan, klasik kökenlerini Platon'un diyaloglarından alan ve daha sonra takipçileri tarafından geliştirilen felsefe öğretisi.
Demiourgos (Felsefe Terimleri Sözlüğü) Düzenleyici Tanrı.
Monad (Felsefe Terimleri Sözlüğü) Yaratma teorileri içindeki ilk varlığa, tanrısallığa veya bütün varlıkların toplamına atıfta bulunur.
Realizm (Felsefe Terimleri Sözlüğü) Bilinçten bağımsız bir gerçekliğin var olduğunu kabul eden öğreti. Varlığın, insan bilincinden bağımsız ve nesnel olarak var olduğunu ileri süren görüş.
Matematik Felsefesi (Felsefe Terimleri Sözlüğü) Matematiğin neliğini ve değerini bütün yönleriyle dizgeli bir biçimde ele alan felsefe alanı.
Anlıkçılık (Felsefe Terimleri Sözlüğü) Bütün varlıkları anlıksal temele indirgeyen öğretilerin genel adı.
Olaybilim (Felsefe Terimleri Sözlüğü) Olayların ideal varlığını inceleme ve betimleme yöntemi.
Panenteizm (Felsefe Terimleri Sözlüğü) Panteizmde olduğu gibi Evren'in kendisinin Tanrı olduğunu, panteizmden farklı olarak da ilk devindirici olan tanrının Evren ve tüm varlıkları özünden yarattığını ve Evren'e aşkın, Evren'in bilincinde mutlak ve değişmez bir varlık olarak egemen olduğu inancıdır.
Metafizik (Felsefe Terimleri Sözlüğü) Metafizik, felsefenin bir dalıdır. İlk felsefeciler tarafından, "fizik bilimlerinin ötesinde kalan" anlamına gelen "metafizik" sözcüğü ile felsefeye kazandırılmıştır.
Aranedencilik (Felsefe Terimleri Sözlüğü) Bütün olayların tek gerçek nedeninin Tanrı olduğunu öne süren, insana neden gibi görünen bütün öbür şeylerin Tanrının istencini yansıtan birer araneden olduğunu savunan felsefe öğretisi.
Farabi (Ünlü Kişiler) Aristo’nun felsefesini İslami açıdan yorumlayarak İslam düşüncesiyle bağdaştırmaya çalışmıştır.
Platon / Eflatun (Ünlü Kişiler) Görüşleri Islam ve Hristiyan felsefesine derin etkide bulunmuş önemli bir Antik Yunan filozofudur.
İbni Rüşd (Ünlü Kişiler) Batıya Aristo’yu tanıtan ve felsefenin yayılmasında öncülük eden önemli bir İslam filozofudur.
Ibn Bacce (Ünlü Kişiler) Matematik, fizik, astronomi, felsefe, siyaset, tıp ve müzik gibi birçok bilimle uğraşmış, özellikle Aristo şerhleri ile Batı'da felsefenin gelişmesine katkı sağlamış Endülüs'lü Müslüman filozof.
Aristo (Ünlü Kişiler) Antik Yunan filozof.
Sokrates (Ünlü Kişiler) Yunan Felsefesinin kurucularındandır
Montesquieu (Ünlü Kişiler) Fransız politik düşünürdür.
Epikür (Ünlü Kişiler) Helenistik felsefenin en önemli düşünürlerinden birisidir.
Spinoza (Ünlü Kişiler) 17. yüzyıl felsefesinin önde gelen rasyonalistlerinden biri olarak kabul edilmektedir.
Ibn-i Sina (Ünlü Kişiler) Fars filozof ve hekim.
Leibniz (Ünlü Kişiler) Matematik, metafizik ve mantık alanlarında ileri sürdüğü yeni düşünce ve görüşleriyle tanınmaktadır.
Machiavelli (Ünlü Kişiler) Tarih ve politika biliminin kurucusu sayılan düşünür, devlet adamı, askeri stratejist.
Hegel (Ünlü Kişiler) Diyalektik mantık ekolünün kurucusu Alman filozof.
Francis Bacon (Ünlü Kişiler) Ingiliz devlet adamı ve filozof.
Locke, John (Ünlü Kişiler) Aydınlanma düşünürlerinden en çok etkilenen ve yaygın olarak "Liberalizmin Babası" olarak bilinen İngiliz felsefeci ve doktoru.
Heidegger, Martin (Ünlü Kişiler) Varoluşçu felsefenin önde gelen isimlerinden biri olan Alman filozof.
Abelard, Peter (Ünlü Kişiler) Fransız skolastik düşünürü, tanrıbilimci; dil, diyalektik ve ahlak filozofu.
Thomas Aquinas (Ünlü Kişiler) Bilgi felsefesi, metafizik, siyaset ve ruhun ölümsüzlüğü konularındaki yorumlarıyla skolastik düşünceye önemli katkılar sağlamış keşiş ve filozof.
Thomas Edison (Ünlü Kişiler) Thomas Alva Edison (1847- 1931). 20. yüzyıl yaşamını icatlarıyla büyük bir şekilde etkileyen Amerikalı mucit ve iş adamıdır.
Thomas Hobbes (Ünlü Kişiler) Thomas Hobbes (1588 -1679). İngiliz felsefecisidir. Leviathan adlı çalışması, batı siyaset felsefesinin başucu eseri olmuştur.
Emerson (Ünlü Kişiler) ABD li düşünür, yazar. Amerikan transendentalizminin en önemli temsilcidir.
Erasmus (Ünlü Kişiler) Kuzey Avrupa Rönesans'ının önemli ustası ve klasik edebiyat araştırmacısı, hümanist bilgin ve ilahiyatçı.
La Rochefoucauld (Ünlü Kişiler) İnsan davranışları ve erdemin kökleri üzerine yazmış Fransız ahlakçı yazar.
Schopenhauer, Arthur (Ünlü Kişiler) İrrasyonalist ve karamsar olarak bilinen Alman düşünür.
Zenon, Kıbrıslı (Ünlü Kişiler) Helenistik dönemdeki stoacılığın kurucusur.
Epiktetus (Ünlü Kişiler) Yunan stoacı filozof.
Heraklet (Ünlü Kişiler) Sokrat öncesi Antik Yunan filozofu
Demokritos (Ünlü Kişiler) Atom veya bölünemeyen öz teorisiyle tanınan antik Yunan filozofu.
Parmenides (Ünlü Kişiler) Doğa filozoflarından sayılmakla birlikte, Antik Yunan felsefesinde rasyonalizm geleneğinin ilk filozoflarından biridir.
Diogenes (Ünlü Kişiler) Kendine yetme ile sadelik ilkelerine dayanan Kinik yaşam biçiminin öncülerinden Sinop lu çileci düşünürdür.
Hacı Bektaş Veli (Ünlü Kişiler) Anadolu'da yaşamış, mistik, seyyid, mutasavvıf şair ve İslam filozofu.
You can send your original articles in Word or PDF formats that you want to be published on this site to denizemesaj@gmail.com. If you wish, it will publish by your own name. It is also possible to send your opinions and ideas at this address.